اگرچه در ده سال گذشته پیشرفت‌های تکنولوژیکی عجیبی مانند لباس‌های خشک شونده اتوماتیک و یا ماشین‌های شناور انجام نشده؛ اما سینمای علمی تخیلی با داستان‌های فوق‌العاده دچار تحول عظیمی شده است.

فیلم‌های علمی‌تخیلی از زمان تولد خود سینما وجود داشته‌اند؛ مانند سفری به ماه (A Trip to the Moon) ساخته ژرژ ملیس (Georges Méliès) که در سال 1902 تماشاگران را شگفت زده کرد.

از آن زمان، هر سال کیفیت و داستان فیلم های علمی تخیلی با آثار کلاسیک بهبود یافته است. مانند اودیسه فضایی (2001: A Space Odyssey)، بلید رانر (Blade Runner) و ماتریکس (The Matrix) که نقاط عطف جدیدی را در این ژانر رقم زده‌اند.

با این حال داستان علمی تخیلی ژانری است که در طول سال‌ها به طور قابل توجهی تکامل یافته است و هر دهه گرایش‌ها، ترانه‌ها و راه‌هایی برای تصور آینده تجربیات بشری به ارمغان می‌آورد. از این رو در این مطلب قصد داریم به بررسی، تحلیل و نقد فیلم‌های علمی‌تخیلی در یک دهه اخیر بپردازیم.

تغییرات فیلم‌های علمی‌تخیلی در دهه اخیر

در طول دهه 2012 تا 2022 با پیشرفت تکنولوژی و هجوم سرمایه، صنعت فیلم‌های علمی‌تخیلی شروع به تجربه فرصت‌های توسعه جدیدی کرد. در این زمینه، موجی از تولیدات برجسته به صنعت سینما نشان داد که فیلم‌های علمی‌تخیلی به‌ویژه در سینمای چین دتسخوش تغییرات مشخصی در انتخاب موضوعی و بیان فرهنگی شده‌اند.

در دهه اخیر، تغییرات قابل توجهی در فیلم های علمی تخیلی عمدتاً در موارد زیر بوده است:

1. تغییر مضامین

مضامین ارائه شده در فیلم های علمی تخیلی در طول یک دهه اخیر بسیار تغییر کرده است که منعکس‌کننده نگرانی‌های اجتماعی و پیشرفت‌های تکنولوژیک است.

با این حال، داستان علمی تخیلی را می‌توان به عنوان ویژگی‌های فیلم، به عنوان حدس و گمان، یا برون‌یابی از رویدادهای جاری، یا به عنوان مجموعه‌ای از پروتکل‌های قابل مشاهده تعریف کرد. با این حال، در استفاده رایج امروزه اصطلاح علمی-تخیلی اغلب طیف گسترده‌ای از نگرانی‌ها، فانتزهای و کمی ترسناک در برگرفته می‌شود که مسلما منشأ آن‌ها در داستان فیلم نهفته است.

2. پر رنگ شدن زمینه های علمی

بسیاری از فیلم‌های کوتاه علمی- تخیلی اولیه جورج ملیس، گاستون وله، مکس فلیشر و دیگران تصویری از سفر به ماه یا مریخ بودند. آن‌ها در مورد سیارات دیگر حدس و گمان می‌زدند و برای رسیدن به آن‌ها فناوری‌های خیالی ارائه می‌کردند. با این حال، این فیلم‌های اولیه اغلب ارتباط چندانی با علم، فناوری یا قوانین طبیعت نداشتند، اما ماهیت خارق‌العاده‌ای داشتند. در نتیجه، برخی از منتقدان استدلال می‌کنند که فیلم‌های علمی‌تخیلی در سال 1950 با فیلم Destination Moon به کارگردانی Irving Pichel روی کار آمد و  عصری علمی‌تر از فیلم‌های علمی تخیلی را آغاز کرد که در عمل واقعی به نظر می‌رسند.

3. نظریه ژانر

با گذشت زمان، نقد فیلم علمی تخیلی به سمت نظریه ژانر تغییر کرد، تمرکز بر ویژگی‌های عمومی فیلم که هم تاریخچه ژانر را ترسیم می‌کند و هم ویژگی‌های قطعی را توسعه می‌دهد، مورد توجه قرار گرفت.

واقعیت این است که فیلم‌های علمی تخیلی که اکنون محبوب هستند، لزوما همیشه اینطور نبودند. این محبوبیت با ارائه فیلم‌های ژانر مدرن به دست آمد. مهم است که توجه داشته باشیم که این رنسانس نتیجه سال‌ها دگرگونی سینمایی و ده‌ها فیلم علمی-تخیلی است که زمینه‌های جدیدی را ایجاد کردند. هر دهه فیلم‌های جدید، گرایش‌های جدید، داستان‌های جدید و راه‌های جدیدی برای تصور آینده تجربیات بشری به ارمغان آورده است

4. استفاده از تخصص در ساخت فیلم های علمی تخیلی

با افزایش محبوبیت فیلم‌های علمی‌تخیلی، ساخت این فیلم‌ها نیز در دهه‌ اخیر رو به افزایش رفت؛ در نتیجه نویسندگان و کارگردان‌های این ژانر از متون اختصاصی، نظریه‌ها و تئوری‌های علمی استفاده کردند. به‌عنوان مثال تئوری دنیاهای موازی که روی کاغذ به نتیجه نرسیده بود، به لطف تکنولوژی و خلاقیت نویسندگان روی پرده سینما به نمایش درآمد و توانست رویای سفر به دنیاهای دیگر را محقق سازد.

با افزایش محبوبیت ژانر علمی-تخیلی به همان نسبت نیز نقد فیلم‌های علمی‌تخیلی نیز تخصصی‌تر شد و برخی از چارچوب‌های ایدئولوژیک یا نظریه خاص برای توسعه و نقد آن مورد استفاده قرار گرفت؛ تا جایی که برخی از منتقدان برخی از فیلم‌های مهم در دهه اخیر این ژانر را به شدت مورد تجزیه و تحلیل علمی قرار داده‌اند.

دهه 2010 و فیلم‌های علمی تخیلی

دهه 2010 مسلماً زمانی است که دنیای سینمای مارول، ابر قهرمان‌ها و فرنچایزهای بلاک باستر عظیمی مانند فیلم‌های  Transformers شکوفا شدند. در حالی که فیلم‌های ابر قهرمانی بیش از این ریشه در مفاهیم علمی و تخیلی داشتند اما وقتی با هوش مصنوعی و جادوی سینما ترکیب شدند، توانسته ابرقهرمانان فرازمینی را به تصویر بکشند.

در اواخر این دهه، محبوبیت فیلم علمی تخیلی هنری افزایش یافت. همانند فیلم‌هایی سال 2001 فیلم‌سازان مستقل مفاهیم متهورانه و بدیعی مانند Under the Skin و Ex Machina را به نمایش گذاشتند و حتی استودیوها بزرگ نیز روی ساخت فیلم‌های علمی تخیلی روشنفکرانه بزرگ‌تری مانند بین ستاره‌ای (Interstellar ) نولان ریسک می‌کردند.

دهه 2020 و پس از آن

حتی با وجود روندهای دهه‌های گذشته، تشخیص اینکه داستان علمی تخیلی بعدی دقیقاً کجا خواهد رفت دشوار است. در حالی‌که تماشاگران به برخی از نسخه‌های آینده مانند Tenet و اقتباس مورد انتظار Dune چشم دوخته‌اند، هیچ‌کس به طور قطع نمی‌داند چه چیزی در آینده برای این ژانر اتفاق می‌افتد. با این‌حال تا زمانی‌که فرهنگ و فناوری در سرتاسر جهان به روش‌های جدید و هیجان‌انگیز توسعه می‌یابد، داستان‌های علمی تخیلی نیز همچنان مخاطبان را در سراسر جهان شگفت‌زده می‌کند.