در دنیای سینما، بهار یکی از فصول پرشکوه و پرنشاط زندگی است با وجود ویژگی‌های منحصر به فرد خود کمتر از سایر فصول در مرکز توجه قرار گرفته است. با این حال، برخی از فیلم‌ها در کمال ظرافت توانسته‌اند این فصل را با همه زیبایی‌های‌اش به نمایش بگذارند.
در این مطلب قصد داریم به فیلم‌های کلاسیکی بپردازیم که در آن‌ها بهار یا نوروز به شکلی خاص جلوه‌گر شده است. این آثار نه تنها تحولی در هنر سینما ایجاد کرده‌اند، بلکه با موسیقی‌های خاص و انتخاب‌های هنری به یادماندنی، تاثیر عمیقی در ذهن تماشاگران گذاشته‌اند.
1. چهارشنبه‌سوری (اصغر فرهادی)
فیلم “چهارشنبه‌سوری” به کارگردانی اصغر فرهادی یکی از آثار شاخص سینمای ایران است که به زیبایی فضای بهار و نوروز را در کنار درام‌های انسانی قرار می‌دهد. در این فیلم، چهارشنبه سوری، که خود یکی از جشن‌های باستانی نوروز است، به عنوان یک تم محوری برای روایت داستان شخصیت‌هایی قرار می‌گیرد که درگیری‌های شخصی و اجتماعی خود را پشت سر می‌گذارند.
فیلم با موسیقی‌هایی که فضای غمگین و در عین حال نویدبخش بهار را به تصویر می‌کشد، از تنش‌ها و مشکلات روابط خانوادگی و اجتماعی صحبت می‌کند. در این اثر، موسیقی از طریق سازهای ویولون و ریتم‌های آهسته در کنار تصویرهای بهاری و ترقه‌بازی‌ها در نوروز، تصویرگر تنهایی و ناامیدی شخصیت‌ها در دوران تغییرات بزرگ زندگی‌شان است.
2. بادکنک سفید (جعفر پناهی)
فیلم “بادکنک سفید” یکی دیگر از آثار بهاری در سینمای ایران است که با نگاهی کودکانه و به دور از شعارهای تکراری، به زیبایی نوروز و فضای این جشن بزرگ را به تصویر می‌کشد. در این فیلم، شخصیت اصلی، پسربچه‌ای است که در آستانه سال نو در پی پیدا کردن بادکنک سفید خود می‌گردد. موسیقی آرام و کودکانه این فیلم که توسط امیرفرشید رحیمیان ساخته شده، فضای بهار و سال نو را با نواهای سرنا و دهل که به شکلی نوستالژیک در موسیقی فیلم به کار رفته‌اند، به بهترین نحو ممکن تداعی می‌کند.
3. کمال‌الملک (علی حاتمی)
فیلم “کمال‌الملک” در مقایسه با سایر آثار در این فهرست به نوعی به داستانی تاریخی و زندگی یکی از بزرگترین نقاشان ایران می‌پردازد. علی حاتمی در این فیلم با استفاده از موسیقی‌های ایرانی، به ویژه قطعاتی از فرهاد فخرالدینی، فضای ویژه‌ای از نوروز را خلق کرده است.
در صحنه‌ای که ناصرالدین شاه در کنار سفره هفت‌سین نشسته است، صدای موسیقی سرنانوازان در کنار تصویرهای سنتی از زندگی ایرانی، به خوبی روحیه جشن نوروز و بازآفرینی آن در سینما را بازنمایی می‌کند.
4. خیلی دور، خیلی نزدیک (رضا میرکریمی)
فیلم “خیلی دور، خیلی نزدیک” از رضا میرکریمی نیز در فضایی مرتبط با نوروز و آغاز بهار روایت می‌شود. این فیلم در آغاز بهار و چهارشنبه‌سوری اتفاق می‌افتد و در ادامه، از دنیای شاد و پرنشاط نوجوانان به سمت پیچیدگی‌های روابط انسانی حرکت می‌کند.
موسیقی متن این فیلم، یکی از بهترین آثار محمدرضا علیقلی است که در آن ترکیب‌هایی از نوای والسی شاد و سپس لحن‌های عمیق‌تر و آرام‌تر برای فضاهای دراماتیک‌تر به کار رفته است. ترکیب این موسیقی با تصاویری از هفت سین و تحویل سال نو، احساسات دوگانه‌ای از جشن و تغییرات زندگی را به نمایش می‌گذارد.
5. طهران، تهران (داریوش مهرجویی و مهدی کرم‌پور)
در این فیلم، مهرجویی به شکلی مستقیم ایام نوروز را روایت می‌کند. در سکانسی که خانواده‌ای در خانه قدیمی خود در انتظار تحویل سال نو هستند، موسیقی کارن همایونفر به شدت به فضای تهران و به ویژه به نوروز در این کلان‌شهر پرداخته است. این فیلم یکی از نمونه‌های سینمایی است که به خوبی توانسته فضای تهران در روزهای قبل از نوروز را به تصویر بکشد.
6. شب یلدا (کیومرث پوراحمد)
در فیلم “شب یلدا”، که در آستانه نوروز اتفاق می‌افتد، فضاهای عاشقانه و پرتنش در آستانه تغییرات بزرگ سال نو نمایش داده می‌شود. با استفاده از موسیقی متن بسیار مناسب از حمیدرضا یراقچیان، فیلم به نوعی سوز تنهایی شخصیت‌ها را در دل جشن و آغاز سال جدید نمایان می‌سازد. قطعه دل‌دیوانه ویگن که در تیتراژ این فیلم آمده، یادآور یلدا و تغییرات روحی شخصیت‌ها در نزدیکی بهار است.
7. آژانس شیشه‌ای (ابراهیم حاتمی‌کیا)
فیلم “آژانس شیشه‌ای” به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا در فضایی تلخ و با روایتی از گروگان‌گیری، در آستانه نوروز روایت می‌شود. موسیقی این فیلم، که یکی از بهترین آثار مجید انتظامی است، به خوبی با فضای پرتنش و سرد فیلم همخوانی دارد. نوای پیانو در کنار سازهای بادی، حال و هوای سال نو را با تمام تضادهای موجود در داستان به شکلی بی‌نظیر به نمایش می‌گذارد.
8. سینمای بهاری در سطح جهانی
بهار در دنیای سینما بیشتر به عنوان زمینه‌ای برای شروعی نو و دگرگونی شخصیت‌ها یا مکان‌ها در نظر گرفته می‌شود. به عنوان مثال، فیلم‌هایی مانند “مسابقه” (1945) با ترانه‌ای به نام «شاید هم بهار باشد» و فیلم‌های ژاپنی همچون “اواخر بهار” (1949) و “اوایل بهار” (1956) از یاسوجیرو ازو، نمایانگر زیبایی‌ها و تغییرات بهاری هستند. همچنین، فیلم‌هایی مانند “رژه عید پاک” (1948) و “بهار در پارک لین” (1948) در سینمای بریتانیا، جشن‌های بهاری و تغییرات اجتماعی را در دوره‌های مختلف نشان می‌دهند.
در سینمای ایران و جهان، بهار فصلی است که از تحولات عاطفی و اجتماعی، جلوه‌های زیبای خود را در قالب داستان‌ها و موسیقی‌های به یادماندنی به نمایش می‌گذارد. از جشن‌های نوروزی در ایران گرفته تا بهار در سینمای غرب و شرق، همگی در پی ترسیم شکوفایی، تغییرات و شروع‌های نو هستند.
