ماشین‌های بدون راننده یا خودران، خودروهایی هستند که نقش راننده را در خودرو کمرنگ یا حذف می‌کنند. همگام با تکنولوژی نوین، تولید ماشین‌های بدون راننده که شاید پیش از این در فیلم‌های هالیودی دیده می‌شدند، در برنامه بعضی از برندهای خاص قرار گرفته است.
آنچه که موضوع صحبت ماست، چالش‌های اخلاقی در حمل و نقل و شرایط استفاده از این ماشین‌هاست. با توجه به گسترش فناوری، این موارد باید به دقت مورد بررسی قرار بگیرند. در ادامه، ضمن بیان مختصری در مورد این خودروها، در مورد چالش‌های اخلاقی نیز بیشتر خواهیم گفت.
ماشین بدون راننده چیست؟
شاید برایتان جالب باشد که بدانید اولین ماشین بدون راننده در سال ۱۹۲۵ و در امریکا رونمایی شد. خودرویی که با کمک امواج رادیویی و با کنترل از راه دور حرکت می‌کرد. کمپانی‌های مختلف خودروسازی در دنیا، از سال ۱۹۸۷ تا کنون، اقدامات زیادی برای تولید ماشین‌های خودران انجام داده‌اند. به جز تسلا که یکی از پیشگامان تولید خودروهای بدون راننده است، کمپانی‌های معروف خودروسازی مانند مرسدس بنز، پورشه، تویوتا، جنرال موتورز و … در نمایشگاه‌های مختلف خودرو، همه ساله از مدل‌های ماشین‌های خودران رونمایی می‌کنند.
این ماشین‌ها در سطوح مختلف تولید می‌شوند:
- سطح صفر: در این مدل‌ها، سنسور و رادارهای مختلف، به راننده هشدارهای لازم را در مواقع لزوم می‌دهند.
- سطح یک: در این مدل‌ها، آپشن‌هایی مانند کروز کنترل، ترمز پارک یا ترمز اضطراری در کنار راننده تعبیه شده‌اند.
- سطح دو: در انی مدل‌ها، کارهایی مانند گازدادن، یا حرکت فرمان هم توسط سیستم انجام می‌شود اما کماکان به وجود راننده نیاز است.
- سطح سه: در این سطح راننده داریم اما می‌توان با خیال راحت تمامی حرکات ماشین را به سیستم سپرد.
- سطح چهار: در این سطح راننده حتی می‌تواند در صندلی خود بخوابد و سیستم کاملا حرکات را کنترل می‌کند.
- سطح پنج: در این سطح، راننده کاملا از خودرو حذف می‌شود و سیستم تمامی وظایف را برعهده دارد. این همان خودرویی است که در مورد چالش‌های اخلاقی آن صحبت می‌کنیم.
ماشین‌های بدون راننده با چه چالش‌های اخلاقی روبه‌رو هستند؟
وقتی در مورد ماشین‌های خودران صحبت می‌کنیم، باید راننده از داخل خودرو حذف کنیم. یعنی همه چیز تحت کنترل تکنولوژی است. همین موضوع احتمالا چالش‌های خاص اخلاقی را به‌وجود می‌آورد که باید تا پیش از همه‌گیر شدن ماشین‌های بدون راننده، فکری برای آن‌ها کرد:
- ایمنی
اولین چالش، ایمنی است. یکی از انگیزه‌های تولید ماشین‌های بدون راننده، کم کردن تصادف‌های ناشی از خطاهای انسانی است. از طرفی، ماشین خودران باید ایمنی سرنشینان خود را نیز تامین کند. حالا سوال این جاست که اگر ماشین بدون راننده، ایمنی سرنشینان خود را به ایمنی عابر پیاده یا راننده‌های دیگر خودروها ترجیح داد، تکلیف چیست؟
ایلان ماسک به‌عنوان یکی از طرفداران ماشین‌های بدون راننده و یکی از تولیدکنندگان این نوع خودروها، معتقد است که توسعه صنعت تولید ماشین‌های خودران، می‌تواند آینده‌ای بدون تصادف را برای جهان به ارمغان بیاورد. اما واقعیت این است که تاکنون گزارش‌های زیادی از تصادف‌های ماشین‌های بدون راننده تسلا که منجر به کشته شدن تعداد زیادی از آدم‌ها شده، منتشر شده است.
- تصمیم‌گیری درست در مواقع لزوم
در مسیر رانندگی، ممکن است نیاز باشد که راننده در یک شرایط خاص، تصمیمی سریع بگیرد. گاهی در اخذ این تصمیم‌ها، اصول اخلاقی خاصی باید در نظر گرفته شود. در نظر بگیرید که در مسیر، ماشین در حال برخورد به عابر پیاده است و باید بین برخورد به او یا تغییر مسیر و برخورد به یک درخت تصمیم بگیرد. سوال این است که آیا ماشین بدون راننده، برای اخذ تصمیم‌های اضطراری، به نکات اخلاقی توجه می‌کند؟
- مسئولیت‌پذیری
رانندگی یک مهارت پر از مسئولیت است. در هنگام بروز تصادف‌های مختلف، راننده مسئول اتفاق است و باید پاسخگو باشد. در مورد ماشین‌های بدون راننده چه کسی پاسخگو است؟ سازنده ماشین، برنامه‌نویس، مالک؟ در شرایطی که باید رعایت انصاف و عدالت شود، چه کسی باید مسئولین را قبول کند؟
- حفظ حریم خصوصی و داده‌ها
ماشین‌های بدون راننده، معمولا مجموعه‌ای از اطلاعات سرنشینان، مسافران و مالکان خود را دارند. اطلاعاتی مانند مقاصد پر استفاده، زمان استفاده از ماشین و مواردی مانند این‌ها در این ماشین‌ها ذخیره می‌شود. سوال این‌جاست که آیا این اطلاعات در جای مطمئنی ذخیره می‌شوند و از نظر اخلاقی، کسی امکان دسترسی به آن‌ها را دارد؟
- مشکلات شغلی
اگر استفاده از ماشین‌های بدون راننده رواج پیدا کند، تعداد زیادی از راننده‌های تاکسی، اتوبوس، پست و ماشین‌های دیگر، از کار بی‌کار می‌شوند. پیامدهای اخلاقی این موضوع می‌تواند خود یک بحث جامعه شناختی باشد.
- کمک به افراد ناتوان
یکی از مزایای استفاده از ماشین‌های بدون راننده، کمک به افرادی است که به دلیل کهولت سن یا هر دلیلی توانایی رانندگی ندارند. اما واقعیت این است که از نظر اخلاقی شاید جابه‌جایی این افراد با ماشین‌های بدون راننده، باعث ایجاد خطرهایی شود. از طرفی تمامی این افراد امکان ارتباط با فناوری‌های جدید و تصمیم‌گیری به‌موقع در موارد ضروری را نیز ندارند.
ماشین‌های بدون راننده، یکی از اتفاق‌های اجتناب‌ناپذیر در سال‌های آینده است. علی‌رغم تمامی انتقادها به این خودروها، خودروسازان در سطوح مختلف در تلاش برای کم کردن حضور راننده‌ها هستند. اعتقاد آن‌ها به کم شدن اشتباهات رانندگی و کاهش تصادفات، شاید روزی منجر به تولید انبوه ماشین‌های خودران شوند. روزی که با وجود تمامی این چالش‌های اخلاقی، دیگر راننده‌ای را در خیابان‌ها نبینیم.
