چک صیادی نوعی از چک است که به‌تازگی به‌منظور ارتقای امنیت و ضمانت، با نظارت کامل بانک مرکزی در سامانه صیاد صادر می‌شود. در واقع در قانون جدید صدور چک مطابق ماده 6 آن، بانک‌ها مکلفند برای ارائه دسته چک به مشتریان خود، صرفا از طریق سامانه صدور یکپارچه چک (صیاد) نزد بانک مرکزی اقدام نمایند. تفسیر این ماده به این معناست که احراز شرایط متقاصی دسته چک دیگر در اختیار شعبات بانک‌ها نیست و تنها بانک مرکزی به وسیله راه‌اندازی سامانه صیاد، عهده‌دار احراز صلاحیت و شرایط و روند صدور دسته چک برای فرد متقاضی است.
چک صیادی چیست و چرا وارد سیستم بانکی شده است؟
معمولا در تجارت برای مبالغ بالا به‌صورت گسترده استفاده از اسنادی مانند چک و سفته یا برات رواج دارد. در بین این اسناد، چک به دلیل مسائلی از جمله امکان تعقیب کیفری کسی که چک صادر کرده، همیشه به‌عنوان اولین گزینه در مبادلات استفاده شده و در میان تجار و کسبه و حتی سایر مردم طرفدار زیادی دارد؛ اما با این حال تا قبل از معرفی چک صیادی، صدور دسته‌چک و احراز شرایط به وسیله شعب بانک‌ها تقریبا به‌سادگی صورت می‌گرفت که از این طریق افراد زیادی بدون آگاهی از قوانین و مقررات چک یا بدون توانایی در تامین منابع مالی قید شده در چک، دسته چک دریافت می‌کردند و طبیعتا همین سادگی در حصول دسته چک باعث تعدد چک‌های برگشتی و تعدد پرونده‌های مربوط به چک‌های برگشت‌خورده و فراوانی این موارد در سیستم قضایی و صدور حکم زندان برای بسیاری از افراد می‌شد. به همین دلیل از سال 96 بانک مرکزی برای مرتفع کردن این مشکلات، سامانه صدور یکپارچه چک را راه‌اندازی کرد تا احراز شرایط فقط در اختیار بانک مرکزی باشد و الزامات سختگیرانه‌تری برای صدور دسته چک برقرار نماید. چک‌های صادر شده از سامانه صیاد، چک صیادی نامیده می‌شوند. گذشته به قوت قبل وجود داشت اما از سال 1400 بانک مرکزی ثبت چک در سامانه صیاد را الزامی و صدور هرگونه چک در وجه حامل را ممنوع اعلام کرد. به این ترتیب تغییرات زیادی در اوضاع نابسامان صدور چک در گذشته به وجود آمد. از جمله این تاثیرات مثبت می‌شود به موارد زیر اشاره کرد:
- هر برگه چک دارای یک شناسه و شماره یکتا است که بعد از دریافت چک می‌توانیم به وسیله آن شناسه از سامانه صیاد استعلام بگیریم تا از اعتبار آن اطلاع پیدا کنیم.
- ویژگی بسیار خوب دیگر اینکه در سامانه صیاد تمام اطلاعات هویتی و وضعیت گردش مالی و هرگونه سابقه چک برگشت خورده صاحب چک ثبت شده است.
- این موضوع که صدور دسته چک با نظارت کامل بانک مرکزی بعد از اطمینان از صلاحیت و اعتبار متقاضی چک انجام می‌شود، باعث شده تا حد زیادی از گردش چک‌های بی محل و برگشتی کاسته شود.
شکل ظاهری و تفاوت چک صیادی با دسته‌چک‌های قدیمی
بعد از اشاره به اعتبار بالای چک صیادی به دلیل نظارت بانک مرکزی بر صدور آن، متقاضی برای دریافت دسته چک صیادی باید حداقل دو سال گردش مالی بالا داشته باشد و افراد دارای سابقه چک برگشتی بدون تصحیح سابقه خود قادر به درخواست دسته چک صیادی نیستند.
مهم‌تر از همه روش انتقال چک صیادی است که با چک‌های قدیمی تفاوت دارد؛ شرط لازم برای انتقال چک صیادی به شخص دیگر، ثبت اطلاعات دقیق گیرنده چک در سامانه صیاد است و بدیهی است که صدور و انتقال چک صیادی در وجه حامل ممنوعیت داشته و امکان‌پذیر نیست.
سامانه صیاد
سامانه صیاد، سامانه اینترنتی تحت نظر بانک مرکزی است که خدمات ثبت و صدور و استعلام چک صیادی را ارائه می‌دهد. سامانه صیاد به منظور اجرایی کردن قانون جدید صدور چک و همزمان با ابلاغ آن قانون راه‌اندازی شد. با این حال از سال 96 تا 1400 به دلیل عدم وجود ضمانت اجرایی مستحکم، مشکلات
به دلیل نظارت بانک مرکزی بر صدور آن، متقاضی برای دریافت دسته چک صیادی باید حداقل دو سال گردش مالی بالا داشته باشد و افراد دارای سابقه چک برگشتی بدون تصحیح سابقه خود قادر به درخواست دسته چک صیادی نیستند.
مهم‌تر از همه روش انتقال چک صیادی است که با چک‌های قدیمی تفاوت دارد؛ شرط لازم برای انتقال چک صیادی به شخص دیگر، ثبت اطلاعات دقیق گیرنده چک در سامانه صیاد است و بدیهی است که صدور و انتقال چک صیادی در وجه حامل ممنوعیت داشته و امکان‌پذیر نیست.
علاوه بر موارد ذکر شده، شکل ظاهری چک صیادی نیز دارای ویژگی‌های زیر است:
– ابعاد برگه‌های چک صیادی 170*85 است و رنگ این برگه‌ها ترکیبی از بنفش و صورتی است.
– شناسه چک صیادی عددی 16 رقمی است که در قسمت بالا و سمت چپ چک درج شده است.
– عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» پایین سمت چپ برگه چک آورده شده است.
– اگر برگه چک در مقابل نور قرار داده شود، لوگوی شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران بر روی چک مشهود است.
شرایط لازم و نحوه دریافت چک صیادی
شخص حقیقی:
- دارا بودن حساب قرض الحسنه جاری حداقل با سابقه 2 ساله.
- عدم سابقه چک برگشتی و هرگونه بدهی غیر جاری.
- دارا بودن یک سند ملکی یا دائمی بودن محل کار.
- همراه داشتن یک نفر معرف که فردی معتبر و خوش حساب باشد.
شخص حقوقی:
اشخاص حقوقی که غیر دولتی هستند علاوه بر شرایط ذکر شده در بالا برای دریافت چک صیادی، لازم است حداقل سابقه 10 ساله در شغل خود و سپرده‌ای بلندمدت حداقل 50 میلیون تومانی که دست کم 6 ماه از افتتاح آن گذشته و یک سال به سررسید آن باقی مانده، داشته باشند.
