وایت‌پیپر (White Paper) سندی است که در آن تمام اطلاعات مفید برای علاقه‌مندان به خرید یک دارایی رمزنگاری شده (Crypto-assets)، شرح داده شده‌‎است. اصطلاح وایت‌پیپر از سال‌ها پیش وجود داشته و تا همین چند سال اخیر برای توضیح در مورد جزئیات پروژه‌های فنی و استفاده در موضوعات تحقیقاتی آکادمیک یا تحقیقات موردی برای محصولاتی که فناوری و تکنولوژی‌های جدید و آینده‌نگر را در دل خود دارند، استفاده می‌شد. وایت‌پیپر یک پروژه ارز دیجیتال (Crypto-currency) اطلاعاتی مانند معرفی اولیه محصول، اهداف، تیم اجرایی، آینده پروژه و سایر موضوعاتی که این پروژه با آن‌ها درگیر است را شامل می‌شود. ارائه وایت‌پیپر برای دارایی‌های رمزنگاری شده، سنتی است که با وایت‌پیپر 9 صفحه‌ای ساتوشی ناکاموتو آغاز شد که هدف اصلی آن حمایت و توسعه بیت‌کوین بود. از آن زمان به بعد، هر فرد، گروه یا شرکتی که قصد معرفی و ارائه دارایی رمزنگاری شده جدیدی را دارد، این پیشنهاد را با استفاده از وایت‌پیپر ارائه می‌کند. عنوان مثال، وایت‌پیپر بیت کوین می‌گوید: «نسخه کاملاً همتا به همتا از پول نقد الکترونیکی که برای کاربران امکان پرداخت‌های آنلاین مستقیم از یک طرف به طرف دیگر بدون مراجعه به یک مؤسسه مالی را فراهم می‌کند». در حالی که وایت پیپر اتریوم هدف خود را به شکل زیر توصیف می کند: «هدف اتریوم ایجاد یک پروتکل جایگزین برای ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز است.»

رایج‌ترین روش برای توضیح نحوه عملکرد یک پروژه بلاک‌چینی، رمزنگاری‌شده یا حتی یک ارز دیجیتال (Crypto Currency) و مشکلاتی را که قرار است هر یک از این پروژه‌ها در آینده حل کنند انتشار وایت‌پیپر پروژه است. وایت‌پیپر گزارش یا راهنمایی است که به خوانندگان در مورد موضوع خاصی اطلاع رسانی می‌کند. به‌عنوان مثال، تیم توسعه یک محصول نرم‌افزاری می‌تواند یک وایت‌پیپر در مورد نرم‌افزار خود تهیه کند تا به کاربران در مورد آنچه که تولید کرده‌اند، توسعه داده‌اند و مسیری را که قرار است در آینده طی کنند، به مخاطبان و کاربران خود توضیح دهد. اگرچه بسیاری از وایت‌پیپرها در دنیای ارزهای دیجیتال بر روی یک توکن متمرکز شده‌اند، اما می‌توانند برای انواع مختلفی از پروژه‌ها مانند پلتفرم مالی غیرمتمرکز (DeFi)، بازی‌های بلاک‌چینی و حتی قراردادهای هوشمند که امکان سرمایه‌گذاری یا کسب درآمد را دارند تهیه شوند. برای درک بهتر موضوع وایت‌پیپر را می‌توان مشابه بیزینس پلن ( طرح تجاری) برای یک کسب‌وکار در نظر گرفت اما این دو موضوع با هم تفاوت‌هایی هم دارند اما بیایید با شباهت‌ها شروع کنیم. یک وایت‌پیپر و بیزینس‌پلن باید به پنج جنبه اصلی کسب و کار بپردازند:

مهم‌ترین جنبه‌های اشاره‌شده در یک بیزینس پلن و وایت‌پیپر

ساختار یک وایت‌پیپر استاندارد

با توجه به این موارد می‌توان در نظر گرفت که هیچ ساختار استاندارد یا قالب مشخصی برای تهیه یک وایت‌پیپر وجود ندارد و با توجه به نوع هر پروژه تعریف می‌شود؛ اما یک وایت‌پیپر ایده‌آل باید حداقل ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

• بدون جهت‌گیری و بی‌طرفانه باشد.
• توضیح و موضوعات مطرح بدون اغراق و بزرگ‌نمایی باشد.
• لحن وایت‌پیپر در عین سادگی و قابل فهم بودن باید شامل اطلاعات فنی و تخصصی هم باشد.
• اهداف و ماموریت پروژه را تعریف کند
• برای مشکلاتی که این پروژه برطرف خواهد کرد راه حل ارائه دهد.

علاوه بر رعایت و حفظ این موارد باید شامل بخش‌های زیر هم باشد:

بخش اول: فنی

در این بخش باید توضیح داده شود که این دارایی رمزنگاری شده، از چه پلتفرمی استفاده می‌کند و توضیحات ارائه شده در مورد زیرساخت بلاک‌چین باید بسیار دقیق باشد تا خوانندگان را متقاعد کند که چرا واقعاً به یک زیرساخت جدید نیاز است و چگونه بهتر از زیرساخت موجود کار می کند.

موضوع بعدی که باید در این بخش به آن اشاره شود اشاره به نحوه توزیع است. این دارایی‌های رمزنگاری شده جدید چگونه توزیع می‌شوند (استخراج یا ماین‌کردن/ عرضه اولیه در صرافی/ توزیع به صورت ایردراپ/ مینت کردن روی یک شبکه)؟

امنیت یک دارایی دیجیتال، شاید مهم‌ترین موضوع است برای اکثر خریداران یا سرما‌یه‌گذاران است؟ مکانیزم جلوگیری از سرقت این دارایی‌های رمزنگاری شده توسط افراد چیست؟ و در آخر نحوه نگهداری، خرید و فروش این دارایی دیجیتال مهم است که در وایت‌پیپر این موضوعات باید به طور کامل توضیح داده شود.

بخش دوم : کسب و کار

در این بخش باید موارد متفاوت استفاده از این دارایی رمزنگاری شده مشخص شده باشد و به این سوال که آنها چگونه در طول زمان تغییر رشد خواهند کرد پاسخ داده شود. همچنین نحوه ارتباط این دارایی رمزنگاری‌شده با سایر مشاغل و دارایی‌های رمزنگاری موجود باید به‌طور کامل مشخص شود و در نهایت به سوالات زیر پاسخ داده شود:

• آیا محصول یا خدمات اصلی راه‌اندازی شده است؟ یا در صورت عدم راه‌اندازی تاریخ دقیق رونمایی محصول اصلی و سایر محصولات مشخص شود
• ماینرها (Miners)، نود (Nods) یا سهامداران اصلی در سیستم بلاک‌چین چه کسانی هستند؟
• ساختار توزیع این دارایی دیجیتال بر اساس کدام یک از الگوریتم‌های موجود عمل می‌کند؟
• وایت‌پیپر همچنین می‌تواند نگاهی به مؤلفه‌های توکنومیک(tokenomics components) ، مانند سوزاندن توکن، تخصیص توکن و مکانیسم‌های تشویقی داشته باشد.

بخش سوم: شرایط سرمایه‌گذاری و توجیه اقتصادی

در این بخش باید مشخص شود که از این دارایی دیجیتال در مجموع چند واحد توزیع خواهد شد، در حال حاضر چه تعداد موجود است، چه تعداد برنامه ریزی شده است و در نهایت مدل توزیع آن چیست؟

و در انتها برای رفع ابهام به سوالات زیر پاسخ داده شود

• شرایط عرضه اولیه Initial Coin Offering (ICO))) چیست؟
• چه مقدار به تیم پروژه اختصاص داده شده است؟
• برای تحقق این چشم‌انداز، به چه میزان افزایش سرمایه نیاز است؟
• سرمایه‌گذاران اولیه چه کسانی هستند؟
• آیا ساختارهای تضمینی وجود دارد؟

این حجم از اطلاعات شاید در نگاه اول زیاد به نظر برسد اما هرچه اطلاعات بیشتری در وایت‌پیپر پروژه ارائه شود، سرمایه‌گذار بهتری جذب می‌شود.

برای درک بهتر موضوع با مثالی از وایت‌پیپر بیت کوین و اتریوم، آنها را در ادامه بررسی می‌کنیم.

وایت‌پیپر بیت کوین

وایت پیپر بیت کوین در سال 2008 توسط یک فرد یا گروه ناشناس به نام ساتوشی ناکاموتو منتشر شد. وایت پیپر بیت کوین «Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System» نام دارد.

این وایت‌پیپر نشان می‌دهد که چگونه مردم می‌توانند از بیت‌کوین به‌عنوان شکل کارآمدتر پول خارج از مدل بانکداری سنتی استفاده کنند. توضیحات فنی در مورد اینکه چگونه شبکه بیت‌کوین به کاربران اجازه می‌دهد ارز دیجیتال را بدون واسطه در شبکه همتا به همتا ارسال کنند، ارائه می‌دهد. این وایت پیپر همچنین توضیح می‌دهد که چگونه شبکه بیت‌کوین در برابر سانسور و حملات هزینه مضاعف محافظت می‌شود.

وایت‌پیپر اتریوم

یک برنامه‌نویس جوان به نام ویتالیک‌بوترین (Vitalik Buterin) در سال 2014 وایت پیپر اتریوم را منتشر کرد. در حالی که قبل از آن، Vitalik در سال 2013 در یک پست وبلاگی با عنوان “Ethereum: The Ultimate Smart Contract and Decentralized Application Platform” ایده این وایت‌پیپر را مطرح کرد. این پست ایده یک بلاک‌چین کامل را ارائه کرد که نوعی کامپیوتر غیرمتمرکز است و در صورت داشتن زمان و منابع کافی می‌تواند هر برنامه‌ای را اجرا کند.

وایت‌پیپر اتریوم توضیح می‌دهد که چگونه هدف آن با بیت کوین متفاوت است؛ در حالی که بیت‌کوین عملکرد خاصی برای ارائه پرداخت‌های دیجیتالی همتا به همتا دارد، وایت‌پیپر اتریوم پلتفرمی را ارائه کرد که توسعه‌دهندگان را قادر می‌ساخت تا انواع برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) را بسازند و به کار گیرند. این می تواند، برای مثال، یک ارز دیجیتال دیگر یا یک پلتفرم غیرمتمرکز وام‌دهی باشد. این وایت‌پیپر همچنین راه‌حل‌هایی که تکنولوژی بلاک‌چین اتریوم ممکن کرده است، مانند قراردادهای هوشمند و ماشین مجازی اتریوم توضیح می‌دهد.

با در نظر گرفتن همه این موارد شما باید در مورد همه وعده‌ها محتاط باشید چون ایجاد وایت‌پیپر کار چندان سختی نیست. به عنوان مثال، رونق گرفتن عرضه اولیه سکه (ICO) در سال 2017 باعث ایجاد هزاران توکن با ایده های «نوآورانه» شد، اما اکثر پروژه‌ها نتوانستند محصول نهایی خود را با توجه به وعده‌هایی که داده بودند ارائه دهند. به‌عنوان یک قانون نانوشته، به یاد داشته باشید که فقط وصل‌کردن یک دارایی رمزنگاری شده به یک کاربرد در دنیای واقعی، به معنای پذیرش و استفاده از آن نیست. بنابراین، علاوه بر اهداف و وعده‌ها، وایت‌پیپرها همچنین می‌توانند نشان دهند که چگونه ارز دیجیتال واقعاً کار خواهد کرد. به عنوان مثال، یکی از مواردی که می‌تواند توضیح دهد این است که از چه نوع مکانیزم اجماع استفاده می‌کند تا به مشارکت‌کنندگان شبکه اجازه دهد تا به روشی توزیع‌شده هماهنگ شوند.