بسیاری از افراد نمی‌دانند مالیات دقیقا به چه معناست. بسیاری از افراد هم تصور می‌کنند پرداخت مالیات، کاری منصفانه نیست و با درنظر‌گرفتن میزان مالیات نسبت به درآمد خود، تمایل دارند از زیر بار پرداخت مالیات، شانه خالی کنند. در ادامه توضیح می‌دهیم که مالیات چیست و نقش مالیات را در توسعه اقتصادی کشورها بررسی می‌کنیم.
مالیات چیست؟
مالیات هزینه‌ای است که توسط یک نهاد دولتی تعیین می‌شود و افراد جامعه و مجموعه‌های اقتصادی موظف به پرداخت آن هستند. مالیات به‌منظور تأمین هزینه‌های دولت برای فراهم‌سازی خدمات عمومی جامعه تعیین و دریافت می‌شود. درآمد حاصل از مالیات به بخش‌های مختلف جامعه مثل راه‌سازی، بهداشت و سلامت، آموزش و پرورش و حمل و نقل عمومی تزریق می‌شود؛ اما آیا مالیات بر رشد و توسعه اقتصادی جامعه تأثیرگذار است؟
مالیات چیست و به چند دسته تقسیم می‌شود
دریافت مالیات منصفانه است یا غیر منصفانه؟
بگذارید ابتدا در این مورد صحبت کنیم که هیچ نظام مالیاتی پیدا نمی‌شود که در آن دریافت مالیات از مردم به‌طور صددرصد منصفانه صورت گیرد. حساب‌شده‌ترین نظام‌های مالیاتی نیز عاری از مالیات‌های غیر منصفانه نیستند. به همین ترتیب هیچ نظام مالیاتی پیدا نمی‌شود که در آن تمام مالیات‌دهندگان از پرداخت مالیات راضی باشند. به عبارتی در منصفانه‌ترین نظام‌های مالیاتی نیز افرادی هستند که از پرداخت مالیات رضایت ندارند.
در تمام جوامع و دولت‌های سراسر دنیا، راضی نگه داشتن همه مالیات‌دهندگان حین دریافت مالیات از آنها کاری ناممکن است. اِدموند بِرک (Edmund Burke) فیلسوف و سیاستمدار ایرلندی، جمله جالبی دراین‌باره دارد. او می‌گوید: «به‌سختی می‌توان هم مالیات گرفت و هم مالیات‌دهنده را خشنود کرد؛ درست همان‌طور که نمی‌شود هم‌زمان هم عاشق بود و هم عاقل!»
دموند بِرک (Edmund Burke) فیلسوف و سیاستمدار ایرلندی، جمله جالبی دراین‌باره دارد. او می‌گوید: «به‌سختی می‌توان هم مالیات گرفت و هم مالیات‌دهنده را خشنود کرد؛ درست همان‌طور که نمی‌شود هم‌زمان هم عاشق بود و هم عاقل!»
با این حال نمی‌توان دریافت مالیات را به‌طور کل امری غیر منصفانه و زیان‌بار دانست. مالیات از ضروری‌ترین و پررنگ‌ترین منابع درآمدی دولت‌ها به حساب می‌رود. دولت‌ها از مالیات به‌منظور اداره‌ی امور کشور، اجرای سیاست‌های مالی، اجرای برنامه‌های توسعه و عمرانی، تأمین امنیت کشور و فراهم‌کردن کالاها و خدمات عمومی و ضروری استفاده می‌کنند. پس مالیات با ایجاد امکان افزایش خدمات و تأمین نیازهای عموم مردم، موجب رشد و آبادانی کشور می‌شود.
مالیات به چه شکل بر توسعه اقتصادی جامعه تأثیر مثبت می‌گذارد؟
در صورتی که درآمد همه‌ی افراد و مجموعه‌ها بر دولت‌ها آشکار باشد و دولت‌ها نیز مالیات را به شکل منصفانه‌ای دریافت کنند، می‌توان با دریافت مالیات از مجموعه‌های بزرگ و پردرآمد و تزریق آن به بخش‌های کم‌درآمدتر و اقشار ضعیف جامعه، وضع اقتصادی اقشار مختلف را به تعادل رساند و به‌قوت گرفتن مجموعه‌های کوچک‌تر برای رشد، افزایش تولید و در نتیجه افزایش درآمد کمک کرد.
نکته‌ی مهم برای اثرگذاری مالیات به شکل مثبت این است که در درجه اول مالیات به شکل منصفانه و متناسب با درآمد و وضع اقتصادی افراد از آنها دریافت شود و در مرحله بعد، مالیات دریافت‌شده از مردم به‌درستی در بخش‌های مختلف جامعه توزیع شده و از هدر رفتن آن در مسیرهای نادرست جلوگیری شود. بدین شکل است که وضع اقتصادی و اجتماعی جامعه از طریق دریافت مالیات به رشد می‌رسد و توسعه پیدا می‌کند.
مالیات در چه صورتی بر جامعه تأثیر منفی می‌گذارد؟
متأسفانه بسیاری از مجموعه‌های اقتصادی در دنیا، همواره در حال فرار مالیاتی هستند و راه‌های مختلفی را امتحان می‌کنند تا مالیات کمتری بپردازند. از طرفی اشخاص حقیقی به‌طور روزانه در حال پرداخت مالیات هستند. مالیات پرداخت‌شده توسط اشخاص حقیقی تنها محدود به مالیات بر درآمد آنها نیست؛ بلکه با هر بار خرید کالا و خدمات، در واقع درصدی از مبلغی پرداخت‌شده در ازای آن کالا یا خدمات، به‌عنوان مالیات بر روی ارزش اصلی آن کالا یا خدمات کشیده شده و از خریدار دریافت می‌شود.
بدین شکل جامعه‌ای را تصور کنید که در آن شرکت یا کارخانه‌ای راهی برای فرار مالیاتی یافته در حالی که بر روی کالا و خدماتش مبلغی را به‌عنوان مالیات دریافت می‌کند! این، سیستم یک نظام مالیاتی ناکارآمد است که بر رشد اقتصادی جامعه نیز تأثیر منفی می‌گذارد.
چطور مسیر مالیات را به سوی توسعه اقتصاد ببریم؟
در صورتی که فرهنگ مالیاتی مناسب در جامعه وجود داشته باشد و با وجود سیستم نظارت و پیگیری مناسب در کنار وصول به‌موقع مالیات، همچنین با شناخت مؤدیان و مستند بودن میزان درآمد آنها می‌توان از فرارهای مالیاتی جلوگیری و زمینه‌ی توسعه اقتصادی جوامع را فراهم کرد.
