قانون مالیاتهای مستقیم، چندین آیین‌نامه اجرایی دارد که نحوه اجرای این قانون را مشخص می‌کنند. آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، آیین‌نامه اجرایی قانون پایانه‌های فروشگاهی و آیین‌نامه اجرایی قانون سامانه مودیان مالیاتی بعضی از آن‌ها هستند. در بین مواد مختلف این قوانین بعضی نیز اهمیت بیشتری دارند که ماده ۱۶۹ یکی از آن‌ها است. اکنون قصد داریم درباره ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم صحبت کنیم.
ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم چیست؟
ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، یکی از مهم‌ترین مواد قانون مالیاتهای مستقیم است. این ماده، به اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در اقتصاد ایران، الزام می‌کند که در تمامی معاملات خود، از شماره اقتصادی استفاده کنند. ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، به شرح زیر است:
«اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران به هر نوع فعالیت اقتصادی اعم از خرید و فروش کالا یا ارائه خدمات مبادرت می‌نمایند، مکلفند برای انجام معاملات خود، از شماره اقتصادی که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تعیین می‌شود، استفاده نمایند.»
آخرین اصلاحات صورت گرفته در ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، در قانون اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۱۳۹۴/۰۴/۳۱ انجام شده است. که طی آن تعریف اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در اقتصاد ایران، گستره شمول ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، نحوه صدور و دریافت شماره اقتصادی و جرایم عدم رعایت ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم تغییراتی پیدا کردند.
تعریف اصطلاحات ماده ۱۶۹ براساس آخرین تغییرات صورت گرفته
در ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، از چند اصطلاح استفاده شده است که عبارتند از:
- شخص حقیقی: هر فرد زنده‌ای که دارای هویت و مشخصات شناسایی است.
- شخص حقوقی: هر نهاد یا سازمانی که دارای شخصیت حقوقی مستقل است.
- فعالیت اقتصادی: هرگونه فعالیتی که منجر به کسب درآمد شود، اعم از خرید و فروش کالا، ارائه خدمات، اجاره‌داری، واردات و صادرات، و غیره.
- شماره اقتصادی: یک شماره منحصربه‌فرد که توسط سازمان امور مالیاتی کشور به اشخاص حقیقی و حقوقی اختصاص داده می‌شود.
اهداف ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم
ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، با هدف‌های زیر تدوین شده است:
- شفاف‌سازی معاملات اقتصادی: استفاده از شماره اقتصادی، باعث می‌شود که تمامی معاملات اقتصادی به صورت شفاف و قابل رصد انجام شوند. این امر، به سازمان امور مالیاتی کشور کمک می‌کند تا میزان درآمدهای مالیاتی را به طور دقیق محاسبه کند.
- کاهش فرار مالیاتی: استفاده از شماره اقتصادی، امکان فرار مالیاتی را برای مودیان مالیاتی کاهش می‌دهد.
- افزایش شفافیت در اقتصاد: استفاده از شماره اقتصادی، باعث افزایش شفافیت در اقتصاد می‌شود. این امر، به بهبود فضای کسب‌وکار و جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک می‌کند.
قوانین و مقررات مرتبط با ماده ۱۶۹
در کنار ماده ۱۶۹، قوانین و مقررات دیگری نیز وجود دارند که به اجرای این ماده کمک می‌کنند. برخی از این قوانین و مقررات عبارتند از:
- آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم
- قانون پایانه‌های فروشگاهی
- قانون سامانه مودیان مالیاتی
جرایم عدم رعایت ماده ۱۶۹
در صورت عدم رعایت ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، جرائم زیر برای مودیان مالیاتی اعمال می‌شود:
- جریمه عدم درج شماره اقتصادی در صورتحساب: در صورت عدم درج شماره اقتصادی در صورتحساب، جریمه‌ای معادل ۱۰ درصد ارزش معامله به مودیان مالیاتی تعلق می‌گیرد.
- جریمه عدم ارائه صورتحساب: در صورت عدم ارائه صورتحساب، جریمه‌ای معادل ۵ درصد ارزش معامله به مودیان مالیاتی تعلق می‌گیرد.
- جریمه عدم ارسال صورت معاملات فصلی: در صورت عدم ارسال صورت معاملات فصلی، جریمه‌ای معادل ۱ درصد ارزش معاملات فصلی به مودیان مالیاتی تعلق می‌گیرد.
نحوه دریافت شماره اقتصادی
اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند برای دریافت شماره اقتصادی، به سامانه شماره‌گیری الکترونیکی سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه کنند. برای دریافت شماره اقتصادی، لازم است مدارک زیر ارائه شود:
- برای اشخاص حقیقی: کارت ملی، شناسنامه، و کارت پایان خدمت یا معافیت خدمت سربازی (برای آقایان)
- برای اشخاص حقوقی: اساسنامه، روزنامه رسمی، و آگهی تاسیس
مصداق ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم
برخی از مصداق‌های ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، عبارتند از:
- خرید و فروش کالا و خدمات
- اجاره‌داری
- واردات و صادرات
- ارائه خدمات فنی و مهندسی
- فعالیت‌های کشاورزی، دامپروری، و شیلات
- فعالیت‌های صنعتی و تولیدی
- فعالیت‌های خدماتی
در اینجا، چند مثال برای ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم ارائه می‌کنیم:
- یک فروشگاه اینترنتی که اقدام به خرید و فروش کالا می‌کند، ملزم به استفاده از شماره اقتصادی در تمامی معاملات خود است.
- یک شرکت خدماتی که اقدام به ارائه خدمات به مشتریان خود می‌کند، ملزم به استفاده از شماره اقتصادی در تمامی قراردادهای خود است.
- یک شرکت تولیدی که اقدام به صادرات محصولات خود می‌کند، ملزم به استفاده از شماره اقتصادی در تمامی مدارک مربوط به صادرات خود است.
- یک کشاورز که اقدام به فروش محصولات کشاورزی خود می‌کند، ملزم به استفاده از شماره اقتصادی در تمامی فاکتورهای فروش خود است.
رعایت ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم برای تمامی اشخاص حقیقی و حقوقیی که در ایران به هر نوع فعالیت اقتصادی مبادرت می‌نمایند، ضروری است.
قانون مالیاتهای مستقیم، یکی از مهم‌ترین قوانین مالی در ایران است که به نظام‌مند کردن و وصول مالیات‌ها در کشور کمک می‌کند. این قانون، در سال ۱۳۶۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و تاکنون چندین بار مورد اصلاح قرار گرفته است. قانون مالیاتهای مستقیم، انواع مختلف مالیات‌ها را در ایران تعریف کرده و نحوه محاسبه و وصول آن‌ها را مشخص کرده است. این قانون، همچنین وظایف و اختیارات سازمان امور مالیاتی کشور را در زمینه وصول مالیات‌ها تعیین کرده است. ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، یکی از مهم‌ترین مواد این قانون است که به شفاف‌سازی معاملات اقتصادی در ایران کمک می‌کند. چرا که استفاده از شماره اقتصادی، مزایای زیادی برای مودیان مالیاتی و سازمان امور مالیاتی کشور دارد.
