هرکدام از ما دارایی‌هایی داریم که فیزیکی و قابل لمس هستند؛ از گوشی موبایل گرفته تا ماشین و خانه و … در مقابل اما دارایی‌هایی داریم که فیزیکی نیستند؛ مثل سرقفلی یک مغازه، یک کسب و کار آنلاین، اوراق بهادار و .. . حالا کسی که از دارایی‌های غیرفیزیکی و ناملموس مثل اوراق بهادار استفاده می‌کند باید نسبت به انواع آن آگاه باشد تا درگیر مشکلات پیش رو نشود. در این گزارش با انواع اوراق بهادار و قرضه و انواع آن آشنا می‌شویم.
اوراق بهادار و قرضه را چطور تعریف کنیم؟
اوراق بهادار: یک نوع دارایی مالی یا نامشهود، قابل نقل و انتقال دارد، دارای حق و حقوق مشخص برای دارنده. به‌عبارت دیگر اوراق بهادار برگه‌هایی هستند که ارزش مالی دارند و می‌توانید آن را خرید و فروش کنید. این اوراق به سه نوع اوراق صاحبان سهام، اوراق بدهی و اوراق مشتقه تقسیم می‌شوند.
اوراق قرضه: این اوراق در دسته اوراق بدهی بهادار قرار می‌گیرد و زمانی قابل استفاده است که بخواهیم قرضی را به دیگری (سازمان‌ها و شرکت‌ها) پس بدهیم. به‌عبارت دیگر اوراق قرضه به‌نوعی از سرمایه‌گذاری می‌گویند که سرمایه‌گذار به شخص حقوقی (شرکتی یا دولتی) پول قرض داده و شرکت سرمایه‌پذیر متعهد می‌شود تا وجه یا اعتبار مورد نظر را در برهه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره‌ای ثابت بازپرداخت کند.
انواع اوراق بهادار
اوراق بدهی
همان‌طور که از اسم این اوراق پیداست، به اسنادهایی مربوط است که شرکت یا سازمان انتشاردهنده متعهد می‌شود سالانه مبلغ مشخصی را در زمان مشخصی به دارنده آن پرداخت کند. دارنده اوراق مذکور به‌عنوان بستانکار حق دریافت اصل و سود آن را دارد، ولی هیچ مالکیتی در شرکت ندارد. نام‌های دیگر این اوراق: خزانه دولتی، اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع، اوراق منفعت، اوراق سلف موازی استاندارد، گواهی‌سپرده، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقه‌ای
سهام
خیلی وقت‌ها شنیده‌ایم فلانی سهام‌دار فلان شرکت یا فلان مجموعه است؛ در واقع سهام یک نوع دارایی مالی است که نشان‌دهنده مالکیت صاحب آن در یک شرکت یا مجموعه است. سهام، دارای ارزش اسمی بوده و تعداد آن برای هر شرکت، بسته به میزان سرمایه آن شرکت متغیر است. ارزش اسمی هر سهم عادی در بورس اوراق بهادار برابر با صد تومان یا هزار ریال است.
اوراق بهادار مشتقه
این اوراق به تنهایی ارزشی ندارد و ارزش آن از دارایی یا کالای فیزیکی که معامله شده، گرفته می‌شود. مثلا یک نوع دارایی کالایی مثل زعفران یا ارز یا… . به بیان ساده‌تر مثلا قراردادی برای معامله زعفران میان خریدار و فروشنده منعقد می‌شود. این قرارداد همان اوراق مشتقه هستند که بهای اوراق براساس قیمت زعفران تعیین می‌شود.
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه دولتی
برای تامین مالی برنامه‌ها، پرداخت لیست حقوق و به‌خصوص پرداخت صورت حساب‌ها، دولت‌ها اوراق قرضه صادر می‌کنند. اوراق قرضه‌ی کشورهای باثباتی مثل آمریکا، جزو امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناخته می‌شود. اما در طرف دیگر، اوراق قرضه‌ی کشورهای در حال توسعه، دارای ریسک بالاتری هستند.
اوراق قرضه شهرداری
این اوراق با هدف تأمین مالی عملیات‌ها یا پرداخت هزینه پروژه‌ها، توسط شهرها، کشورها و مناطق مختلف صادر می‌شوند. شهرداری‌ها معمولأ زمانی به صدور اوراق با درآمد ثابت اقدام می‌کنند که به پولی بیشتر از پول حاصل از جمع‌آوری مالیات‌ها احتیاج داشته باشند.
اوراق قرضه شرکتی
این نوع از اوراق توسط یک شرکت یا یک کسب و کار صادر می‌شود که به‌منظور تامین مالی و جبران هزینه‌های آنها صورت می‌گیرد. ریسک این نوع از اوراق از ریسک اوراق قرضه دولتی بیشتر است اما دارای سود بیشتری است.
کاربردهای گوناگون اوراق قرضه
- دارنده این اوراق، بستانکار شرکت محسوب می‌شود که حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق او در سند قرارداد تعیین می‌شود.
- دارنده این اوراق، حق هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و سود سهمی که به سهامداران پرداخت می‌شود، به او تعلق نمی‌گیرد.
- این اوراق دارای سر رسید مشخص است که برخی از آنها در یک مقطع معین زمانی سررسید می‌شوند و برخی دیگر نیز به تدریج.
- اگر ناشر این نوع از اوراق ورشکست شود، دارندگان اوراق حق تقدم نسبت به صاحبان سهام برای دریافت اصل و فرع سرمایه خود دارند.
- بعضی از شرکت‌ها با هدف ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه همراه با وثیقه می‌کنند.
- دارندگان این اوراق حق رای ندارند مگر در مواردی مانند انتشار اوراقی دیگر یا ادغام شرکت با سایر شرکت‌ها.
- اگر این اوراق عرضه خصوصی شوند، فقط ناشر و خریدار حق فروش دارند.
