شرایطی را در نظر بگیرید که برای انجام‌دادن یک پروژه نیاز به کسی دارید که پروژه را به عهده او بگذارید ولی اطلاع درستی از کار او ندارید. در اکثر موارد مسئولیت پیمانکار دربرابر مالک پروژه در قراردادی تضمینی و صریح مبنا قرار می‌گیرد که در بسیاری از موارد اطلاع درستی از وظایف آنها و نحوه کاری که انجام می‌دهند نداریم. در این گزارش به شناخت وظایف کارفرما و پیمانکار و تفاوت میان این دو می‌پردازیم.
کارفرما کیست؟
شخصی که صاحب پروژه است و همه مسئولیت پروژه را بر عهده پیمانکار می‌گذارد. مهم‌ترین وظیفه کارفرما در قرارداد پیمانکاری انتخاب پیمانکار است. از وظایف مهم کارفرما این است که از انجام تعهدات در مورد قرارداد پیمانکاری اطمینان حاصل کرده و همچنین پیشرفت کل پروژه را کنترل کند.
1. پیمانکار و وظایف آن
به شخصی حقیقی یا حقوقی که مسئولیت اجرای کامل عملیات را بر اساس اسناد و مدارک پیمان بر عهده دارد را پیمانکار می‌گویند.
- انجام کامل مسئولیت‌هایی که در قرارداد به پیمانکار محول شده
- رعایت کردن کلیه مقررات ایمنی پروژه
- پرداخت حق بیمه کارگران
- تحویل دادن پروژه طبق زمانبندی قرارداد
2.وظایف کارفرما در مقابل پیمانکار
- بستن قرارداد با پیمانکار با توجه به شرایط و نوع کار
- انجام دادن تعهدات ذکر شده در قرارداد
- بیمه کردن پیمانکاران
- انجام تکالیف ذکر شده در فصل دوم قانون کار
- رعایت کردن قوانین و مقررات مربوط به شرایط کار
- مواردی مثل رعایت کردن حق و حقوق کارگران
- اعطای امکانات رفاهی به پیمانکاران
- رعایت بهداشت و ایمنی کار
3.وظایف و اختیارات کارفرما
کارفرما باید اختیارات کافی برای مدیریت، کنترل و نظارت بر یک قرارداد کاری با پیمانکار را داشته باشد. مهم‌ترین اختیار او حق تأیید و کنترل کار انجام شده توسط پیمانکار است.
- موافقت یا موافقت نکردن با مبلغ پیش پرداخت
- اضافه کردن کارهای جدید در پروژه
- ایجاد تغییر در زمان بندی انجام پروژه
- معلق‌کردن پروژه
- اعلام خاتمه کار
- فسخ کردن یک طرفه قرارداد
4.مسئولیت پیمانکار در پروژه
پیمانکاران به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- پیمانکار اصلی
- پیمانکار فرعی
به شخصی که براساس اسناد و مدارک به‌عنوان مجری اصلی پروژه انتخاب می‌شود را پیمانکار اصلی می‌گویند و پیمانکار فرعی شخصی است که با پیمانکار اصلی برای انجام بخشی از امور، قرارداد بسته و پیمانکار، لازم به اجرای تعهدات پروژه است.
همه پیمانکاران باید مجوز ایمنی از وزارت کار و امور اجتماعی برای انجام کار خود را داشته باشند و کارفرمایان پیمانکارانی را انتخاب می‌کنند که این مجوز را دریافت کرده‌اند.
اجرای همه‌ی قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های حفاظت فنی و بهداشتی کار در طول عملیات پروژه الزامی بوده و پیمانکاران چه اصلی چه فرعی باید آنها را رعایت کنند. در هنگام بستن قرارداد همه‌ی هزینه‌های مربوطه محاسبه و در متن قرارداد لحاظ می‌شود و پیمانکار از ابتدای قرارداد با نظارت کارفرما موظف به اجرای آن است.
پیمانکاران موظف به ثبت آمار و ارائه گزارش حوادث ناشی از کار به کارفرما جهت ارسال به اداره کار و امور اجتماعی است. لازم به ذکر است دفتر ویژه‌ای که فرم آن از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اعلام می‌شود، تهیه می‌شود و کارفرما یا مسئولان موظف‌اند کلیه حوادث ناشی از کار را در آن به ثبت برسانند.
5.تفاوت کارفرما و صاحب کار
- در بعضی مواقع فرد یا شرکت دیگری غیر از صاحب‌کار مسئولیت پروزه را بر‌عهده می‌گیرد که به او کارفرما می‌گویند یا ممکن است کارفرما صاحب پروژه باشد.
- صاحب‌کار می‌تواند کار خود را به‌صورت موقت بر عهده یک پیمانکار واگذار کند و او در نقش کارفرما کار را به چند پیمانکار محول کند.
- یا اینکه صاحب کار خودش به‌صورت مستقیم، تعداد افراد را برای انجام کار استخدام کند. در این صورت صاحب‌کار و کارفرما فرد واحدی خواهد بود.
- هر فردی که کارفرما به عنوان مدیر یا سرپرست‌کار منصوب کند، به عنوان نماینده قانونی کارفرما محسوب می‌شود و هر تعهدی که از طرف او ایجاد شده باشد کارفرما موظف به انجام آن است.
6.تفاوت کارفرما و پیمانکار
- 1.انتخاب مناسب‌ترین پیمانکار برای پروژه وظیفه کارفرما است.
- 2.پیمانکار باید همه کارهایی که کارفرما طبق قرارداد به او سپرده است را انجام دهد.
- 3.کارفرما وظیفه بیمه کردن پرسنل و پیمانکار مسئول پرداخت حق بیمه به آنهاست.
- 4.پیش‌بردن پروژه با پیمانکار و کنترل کردن پیشرفت پروژه با کارفرما است.
- 5.پیمانکاران نقش نماینده فنی پروژه را ایفا می‌کنند و باید همه مراحل کار را به کارفرما گزارش دهد.
- 6.کارفرما انتخاب نوع قرارداد پیمانکاری را انتخاب کرده و طبق آن پیمانکار مربوطه را انتخاب می‌کند.
- 7.زمان‌بندی‌های قرارداد پروژه با کارفرما است و انجام هر مرحله کار با پیمانکار است.
- 8.کارفرما می‌تواند قراردادش را با پیمانکار در صورت مشاهده تخلف فسخ کند.
- 9.پایان دادن پروژه در هر زمان که بخواهد از وظایف کارفرماست.
- 10.در قرارداد پیمانکاری، باید اجرای قانون و توجه به اصول درست قرارداد در دستورکار پیمانکار قرار بگیرد.
7.انواع قراردادهای پیمانکاری
- قراردادهای پرداخت کلی
- قراردادهای دائمی
- قراردادهای طراحی و ساخت
- قراردادهای مدیریتی
- قراردادهای بازپرداخت هزینه
- قراردادهای مدیریت پروژه
- قراردادهای سنجشی
- قرارداد مهندسی، تأمین تجهیزات، اجرا
- قراردادهای ساخت و توسعه
8.تخلف از شرایط عمومی پیمان در چه قراردادهایی صدق می‌کند؟
تخلف از شرایط عمومی پیمان مربوط به همه قراردادها نیست. فقط در صورتی که یک سوی آن دولت باشد نیاز به رعایت شرایط عمومی پیمان وجود دارد و در این قرارداد پیمانکاری، رعایت شرایط عمومی پیمان الزامی است و رعایت نکردن به مفاد آن قطعا تبعاتی را در برمی‌گیرد و برای بقیه قراردادها می‌توان قرارداد پیمانکاری خود را به استناد قوانین عمومی کشور تنظیم کرد.
