اختلال عاطفی فصلی (Seasonal Affective Disorder) یا همان SAD، یک نوع افسردگی و محرک آن تغییرات فصلی است. اگرچه افسردگی تابستانی به اندازه افسردگی زمستانی شناخته شده نیست، اما مشخص شده است که خطر خودکشی بالاتری دارد و ممکن است با تغییرات آب‌وهوایی شیوع بیشتری پیدا کند.
تابستان برای بسیاری از افراد، به‌خصوص کسانی‌که سرمای شدید زمستان را پشت سر گذاشته‌اند، زمان خوبی برای سرگرمی در فضای باز است. البته برای افرادی‌که از افسردگی تابستانی رنج می‌برند اینطور نیست. گرما و رطوبت زیاد و افزایش گرده، به احتمال زیاد باعث بروز افسردگی و غم و اندوه در آنها می‌شود. مشخص شده است که کاهش طول روز در زمستان نیز محرک بروز افسردگی زمستانی در برخی از افراد است.
از نظر نورمن روزنتال، روانپزشک دانشکده پزشکی دانشگاه جورج تاون که برای اولین بار در سال 1984 اصطلاح اختلال عاطفی فصلی (SAD) را مطرح کرد، علائم افسردگی زمستانی و تابستانی کمی متفاوت هستند. در واقع، اگرچه هر دو آنها با خلق‌وخو غمگین و کاهش احساس لذت مشخص می‌شوند، اما بیماران مبتلا به افسردگی زمستانی تمایل به پرخوابی، پرخوری و احساس تنبلی بیشتری دارند.
چرا در افسردگی تابستانی خطر خودکشی بیشتر است؟
افسردگی تابستانی تحریک‌آمیزتر است و در آن بیماران بیشتر از افسردگی زمستانی احساس پریشانی می‌کنند تا بی‌حالی! از طرفی، مشخص شده است که تمایل به خودکشی در اواخر بهار و اوایل تابستان به اوج خود می‌رسد، اما در زمستان کاهش می‌یابد. شاید به این دلیل که در هوای سرد زمستان افراد انرژی لازم برای اجرای این کار را ندارند.
از این رو، افراد مبتلا به افسردگی تابستانی که هم غمگین و هم آشفته هستند، ممکن است انرژی بیشتری برای آسیب رساندن به خود داشته باشند و در معرض خطر بیشتری برای خودکشی هستند. به گفته محققان، افسردگی تابستانی اگرچه به ظاهر نادرتر از افسردگی زمستانی است، اما باید توسط متخصصان پزشکی تایید و درمان شود.
چه چیزی ممکن است باعث بروز افسردگی تابستانی شود؟
اعتقاد بر این است که ویژگی‌های محیطی متمایز فصل تابستان، مانند افزایش گرما، رطوبت و گرده، دلایل ظهور افسردگی تابستانی هستند. افزایش دما و تابش نور بیش‌ازحد در این فصل، در واقع می‌تواند مستعد شیدایی باشد.
یک مطالعه در سال 2019 نشان داد که افزایش گرده در هوا ممکن است روی خلق‌وخو افراد، به‌خصوص در فصل تابستان، تاثیر بگذارد. زیرا منجر به تحریک آلرژی می‌شود. آلرژی باعث ایجاد پاسخ ایمنی و تحریک فرآیندهای التهابی در بدن می‌شود که ممکن است به بروز افسردگی کمک کند.
اخیرا یک مطالعه که بر روی 1.9 میلیون آمریکایی انجام شد، نشان داد که دمای بالای محیط، سلامت روان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این مطالعه با افزایش دما به بالای 22 درجه، میزان احساسات منفی و خستگی شرکت‌کنندگان افزایش و شدت احساسات مثبت آنها کاهش یافت.
از نظر دکتر روزنتال، عوامل استرس‌زای محیطی در فصل تابستان، وضعیت داخلی بدن را به چالش می‌کشند. در واقع اگرچه همه ما در بدن خود مکانیسم‌های هموستاتیک یا خودتنظیم‌کننده داریم، اما این مکانیسم‌ها در برخی از افراد به خوبی کار نمی‌کنند.
به عنوان مثال، برخی از انتقال‌دهنده‌های عصبی کلیدی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین که در تنظیم دمای بدن نقش دارند، خلق‌وخو را نیز تنظیم می‌کنند.
آیا تغییرات آب‌وهوایی ممکن است افسردگی تابستانی را بدتر و شیوع آن را بیشتر کند؟
محققان می‌گویند که به‌دلیل افزایش میانگین دما کره زمین، ممکن است افسردگی تابستانی فراگیرتر شود. زیرا گرمایش جهانی نگرانی‌ها را در مورد افزایش احتمال قرار گرفتن مردم در معرض عوامل محرک فرضی گرما و رطوبت بیشتر می‌کند.
در حال حاضر، تغییرات اقلیمی سلامت روان مردم جهان را مختل کرده است و موج گرما که با تغییرات آب‌وهوایی تشدید می‌شود، با بروز مشکلات شدیدتر روانی مرتبط است. مطالعات نیز ثابت کرده‌اند که افزایش دما با مراجعه بیشتر به اورژانس روانپزشکی برای خودکشی و سایر مشکلات روحی و روانی همراه بوده است.
چگونه می‌توان با افسردگی تابستانی کنار آمد؟
اگر در تابستان به طور مداوم احساس ناراحتی و خستگی می‌کنید، مهم است که این احساسات را بپذیرید و به‌دنبال کمک پزشکی باشید. با توجه به اینکه در این فصل تمایل به خودکشی بیشتر می‌شود.
دکتر روزنتال و همکارانش به بیماران مبتلا به افسردگی تابستانی توصیه می‌کنند که دوش آب سرد بگیرند و برای خنک شدن در طول روز از تهویه مطبوع استفاده کنند. به نظر می‌رسد که تا الان این مداخلات مؤثر بوده‌اند و شدت علائم بیماران را کاهش داده‌اند.
در مورد بهبود افسردگی زمستانی نیز محققان روی نوردرمانی تاکید دارند. چراکه عوارض جانبی نسبتا کمی دارد و اثرات آن نیز پایدار است. در واقع در این روش، سعی می‌شود با نور مصنوعی طول روز را برای بیمار افزایش داد.
ازآنجایی‌که افسردگی فصلی زیرمجموعه افسردگی اساسی هستند، محققان معتقدند که داروهای روانپزشکی که برای افسردگی اساسی تجویز می‌شوند، می‌توانند برای افسردگی فصلی نیز موثر باشند. پس از مراجعه به روانپزشک هراس نداشته باشید!
به طور کلی، ترکیب درمان‌های مختلف مانند روش‌هایی برای خنک کردن بدن، دارودرمانی و روان‌درمانی مبتنی بر شواهد (رفتاردرمانی شناختی)، ممکن است کلید شکست افسردگی تابستانی باشند. حتما در این زمینه با روانپزشک یا روانشناس خود مشورت کنید.
