اگرچه رویاها (خواب‌ها) می‌توانند بسیار فردی و تحت تأثیر تجربیات شخصی، زمینه‌های فرهنگی و عوامل روانی باشند، اما معمولا در قالب چندین مضمون و سناریو تکراری دیده می‌شوند.

هر شب که ما چشمان خود را می‌بندیم، وارد فضایی می‌شویم که در آن تخیل هیچ حد و مرزی نمی‌شناسد. در واقع، تخیل به شکل ناخودآگاه (بدون اراده) روی صحنه می‌رود و به ما اجازه می‌دهد ماجراجویی‌های خارق‌العاده‌ای را شروع کنیم. شاید به‌همین‌دلیل است که اغلب خواب‌ها و رویاها برای ما جذاب هستند و کنجکاوی ما را برای تعبیر خود می‌انگیزند.

در این مطلب قصد داریم به دو پرسش اساسی چرا خواب می‌بینیم؟ و تعبیر  برخی از رایج‌ترین خواب‌های شبانه چیست؟ پاسخ دهیم. برای پاسخ دادن به این سؤالات، سعی کردیم با کارشناسانی‌که در این زمینه تحقیق کرده‌اند صحبت کنیم. پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید!

چندین نمونه از رایج‌ترین خواب‌ها یا رویاها

از پرتکرارترین خواب‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

سقوط

بسیاری از افراد در حین خواب، تجربه احساس سقوط از ارتفاع را دارند که اغلب منجر به بیدار شدن یا تکان خوردن ناگهانی می‌شود. این رویا ممکن است منعکس‌کننده احساس ناامنی، عدم کنترل یا احساس مستأصل شدن در جنبه‌های خاصی از زندگی باشد.

تعقیب شدن

دیدن رویاهایی که در آن‌ها فرد توسط یک شخصیت ناشناس تعقیب می‌شود یا در یک موقعیت تهدیدآمیز قرار می‌گیرد، بسیار رایج است. چنین رویاهایی می‌توانند نشانه اجتناب و ترس از پیگیری مسئولیت‌ها، درگیری‌ها یا مسائل حل‌نشده باشند.

پرواز کردن

پرواز کردن یا اوج گرفتن در هوا، جز خواب‌های رایج است که می‌تواند بیانگر حس آزادی، رهایی یا میل به پیشی گرفتن از محدودیت‌ها باشد. در واقع، تمایل فرد به استقلال، توانمندسازی (توان‌یابی) یا حتی فرار از موقعیت‌های محدودکننده را منعکس می‌کند.

افتادن دندان‌ها

دیدن رویاهایی که با افتادن یا خرد شدن دندان‌ها همراه است، نسبتا رایج است. معمولا مشاهده آن‌ها با احساس آسیب‌پذیری، نگرانی در مورد ظاهر خود به‌خصوص با شروع فرآیند پیری، وجود مشکلات در برقراری ارتباط جمعی با دیگران یا ابراز وجود مرتبط است.

چرا اغلب ما تجربه دیدن چنین رویاهایی را داریم؟

از نظر کارشناسان، بسیاری از رویاهای رایج مانند زمین خوردن، تعقیب شدن و احساس آماده نبودن، منعکس‌کننده تجربیات، احساسات و نگرانی‌های ما هستند. دکتر آستین فرناندز[1]، روانپزشک ساکن بمبئی، می‌گوید: «این رویاها ممکن است در اثر بروز مشکلات روانی، احساسات منفی و چالش‌هایی که معمولا با آن‌ها روبه‌رو هستیم، شکل بگیرند». او همچنین می‌گوید: «مضامین رایج رویاها ممکن است به‌عنوان بازنمایی نمادین مسائل روان‌شناختی عمیق‌تر یا درگیری‌های حل‌نشده در هنگام بیداری عمل کنند».

پس محتوا و معنای خاص رویاها می‌تواند تحت تأثیر تجربیات فردی، زمینه‌های فرهنگی و ارتباطات شخصی باشد. به عنوان مثال، تجربه تعقیب شدن در خواب ممکن است برای فردی با سابقه تروما (ضربه روحی) در مقایسه با فردی‌که فقط تحت فشارهای استرس‌زا روزانه قرار گرفته است، مفاهیم متفاوتی داشته باشد.

این مسئله مهم است که به یاد داشته باشید، خواب دیدن یک فرآیند پیچیده و چندوجهی برای ذهن است و رویاها می‌توانند چندین معنی داشته باشند. از این رو، دکتر فرناندز می‌گوید: «اگرچه مضامین رایج رویاها نقطه شروعی برای درک آن‌ها هستند، اما تعبیر خواب‌های خاص مستلزم درک تجربیات منحصربه‌فرد و نمود ذهنی (تصور باطنی یا ساختار روانی) فرد است».

آیشواریا راج[2]، روانشناس بالینی مرکز دهلی-ان سی آر[3]، در این زمینه می‌گوید: «اگرچه دیدن رویاها لزوما با احساس نگرانی‌‌ برای سلامت روانی یا جسمی همراه نیست، اما مشاهده الگوهای خاص یا مضامین تکرارشونده در رویاها ممکن است بینشی در مورد سلامت ذهنی و عاطفی ما ارائه دهد. به عنوان مثال، دیدن کابوس‌های مکرر یا رویاهای ناراحت‌کننده می‌تواند نشانه اضطراب، تروما یا وجود مسائل روانی حل‌نشده باشد. همچنین دیدن خواب‌های واضح (با جزئیات) یا غیرعادی، می‌تواند از عوارض جانبی مصرف برخی داروها یا شرایط پزشکی باشد.

اغلب افراد از فراموش کردن رویاهای خود، دقیقا چند دقیقه پس از بیدار شدن شکایت دارند. آیشواریا راج در این زمینه می‌گوید: «یکی از دلایل آن ماهیت خواب رِم (REM) است، مرحله‌ای از خواب که در طی آن واضح‌ترین رویاها دیده می‌شوند. فعالیت مغز در طول خواب رِم با بیداری متفاوت است و این مسئله ممکن است بر رمزگذاری و نحوه تثبیت رویاها در ذهن تأثیر بگذارد. علاوه بر این، زمانی‌که ما از خواب به بیداری می‌رسیم، مغز روی پردازش و ذخیره اطلاعات جدید تمرکز می‌کند و باعث می‌شود خاطرات قدیمی‌تر، ازجمله رویاها، به سرعت محو شوند. از طرفی، بی‌اهمیت بودن رویاها از نظر روانی و عاطفی نیز می‌تواند به فراموشی آن‌ها کمک کند. زیرا حافظه ما تمایل دارد تجربیات معنادارتری را در اولویت قرار دهد.

فرناندز نیز موافق چنین نظریه‌ای است و می‌گوید: «اگر در حین خواب دیدن یا بلافاصله پس از آن بیدار شویم، به احتمال زیاد رویاها را به خاطر می‌آوریم. اما اگر در مرحله متفاوتی از خواب بیدار شویم، احتمال آن کم می‌شود».

همچنین او می‌گوید: «همه رویاها اثرگذاری یا معنای عاطفی قابل توجهی ندارند. رویاهایی که بار عاطفی کمتری دارند یا از نظر شخصی معنادار نیستند، ممکن است کمتر در حافظه بلندمدت ما ذخیره شوند یا پس از بیدار شدن بتوانیم آن‌ها را به خاطر بیاوریم». در واقع، مغز ما تمایل دارد خاطراتی را که بار عاطفی قوی‌تری دارند یا مرتبط‌تر با زندگی ما در شرایط بیداری هستند، در اولویت قرار دهد.

[1]  Austin Fernandes

[2] Aishwarya Raj

[3] Delhi-NCR